کنترل

ممکن است عده ای بگویند سیاستمداران و صاحبان قدرت باید به سیستم کنترلی از درون مجهز باشند و براساس نجابت ذاتی و فرهیختگی و پرهیزگاری و عدالت با دوستان و دشمنان، با حامیان و منتقدین و مخالفین خود برخورد کنند، و سیاستمدارانی که صاحب ملکه ی عدالت و ایمان و خدا ترسی هستندهرگز دست خود را به ظلم علیه کسی بلند نخواهند کرد. این سخن در جای خود صحیح است ولی در تاریخ فقط چند مورد استثنائی وجود داشته است و یا در هر دوره ائی ممکن است یافت شود که بدینوسیله آنان خود را از چنبره ی فسادِ قدرت رهانیده باشند و هیچگاه استثناء نمی تواند قاعده باشد . عدم مکانیسمهای کنترل و سیستم ارزیابی به همراه جهالتها و آلودگیهای نفسانی و غرض و مرض و غرور وتفرعن و استبداد به رأی و مفاسد دیگر، صاحبان قدرت را ممکن است به لغزش بکشاند و جامعه را به تباهی و ضرر و زیان و انحطاط و ویرانی سوق دهد. پیامبر گرامی اسلام (ص) در آخرین ساعات حیاتش با وضع بیمار در مسجد در خطبه ی وداع خود فرمودند : « حق تعالی حکم کرده است که از ظلم ظالمی نگذرد و شما را به خدا، هر کدامتان را نزد محمد(ص) مظلمه ائی بوده باشد برخیزد و قصاص کند که قصاص دنیا نزد من محبوبتر از قصاص عقباست.همه می دانیم که مردی به نام سوادة بن قیس گفت در بازگشت از طائف که من به استقبال تو آمدم عصای شما به شکم من خورد پیامبر به بلال فرمودند به خانه ی فاطمه (س) برو و همان عصا را بیاور و وقتی عصا آورده و به پیامبر داده شد فرمودند کجاست آن پیرمرد من آماده ام تا قصاص شوم، مرد خود را به روی پیامبر انداخته و در حالیکه شکم ایشان رامی بوسید گفت: پناه می برم به موضع قصاص رسول خدا از آتش جهنم، مسجد پیامبر یکپارچه شیون و گریه بود . پیامبر پرسید ای سواده ! آیا قصاص می کنی یا عفو؟ گفت عفو می نمایم. پیامبر دعا کرد: خداوندا تو از سواده بگذر، چنانکه او از رسول تو گذشت." اگر وضعیت پیامبر این است حکایت ما چگونه خواهد بود ؟ فقط می گوئیم بارالها بر ما رحم کن و از تقصیرات ما در گذر . آیا به جز پیامبر و تعداد معدودی از انسانهای مومن ، ما و امثال ما نیز از کنترل درونی برخور داریم؟ یا خود و دین و ایمانمان را به بهای اندکی از مال و قدرتِ دنیوی چوب حراج می زنیم؟ پس ما انسانها نیازمندیم تا نهادها و قوانین وابزارهای مدنی در جامعه باشد که بر ما نظارت داشته باشد.اهرمهائی عقلائی، عرفی و بشری همراه با کنترل اخلاقی و عقیدتی  و بسترهای مناسب فرهنگی که می تواند ضریب خطا و انحراف و فساد را در جامعه به حداقل برساند . اگر میزان فساد و جرم و جنایت و ظلم و ستم در بعضی از جوامع نسبت به جوامع دیگر کمتر است نه از سر دینداری و وجود کنترلهای درونی است بلکه کنترلهای بیرونی چنان قدرتمند است که تبعیت از قانون و تخطی نکردن از آن یک سنت عرفی عمومی شده است .یکی از مواردی که چالش هرحکومتی است،نحوه ی برخورد حکومت با منتقدین ، مخالفین و دشمنانش است .به صورت طبیعی انسانها و حکومت ها در برخورد با دشمنان انتقام جویانه رفتار می کنند، موارد استثنائی از بحث ما خارج است . نمونه های اعلای رفتار مناسب در این زمینه که می تواند الگو باشد، برخورد تربیت یافته گان و اصحاب راستین پیغمبر و علی الخصوص امام علی (ع) با مخالفین حکومتی از جمله برخوردایشان باخوارج تاقبل ازاتخاذمواضع مسلحانه ی آنان است که می تواند یک مشی فقهی و حقوقی برای تمامی مسلمانان باشد . در قرآن که منبع اصلی و اول اجتهاد است خداوند به وسیله ی وحی  پیامبر را در نحوه ی برخورد با دشمنان و متجاوزان کنترل می کرد و از توسل به روشهای ناروا باز می داشت وبر صلح طلبی و گذشت و عدالت تاکید می کرد.
آیات 190 و 192 و 194 سوره بقره: با کسانیکه با شما می جنگند در راه خدا بجنگید ولی از حد تجاوز نکنید... اگر دست کشیدند پس همانا خدا آمرزنده و مهربان است ... پس هر کس به شما تجاوز کرد به همان مقدار با او برخورد کنید و تقوی پیشه کنید.
آیه ی 2 سوره ی مائده : بد رفتاری و کینه ی گروهی که شما را از مسجد الحرام باز داشت واندارد که تجاوز کنید... تقوی پیشه کنید که خداوند شدید العقاب است .
آیه ی 8 سوره ی مائده: ای مومنان قیام کنندگان برای خدا و گواهان به داد و عدالت باشید و بد رفتاری و کینه ی گروهی شما را واندارد که از عدالت خارج شوید. عدالت بورزید که به تقوی نزدیکتر است و تقوی پیشه کنید که خداوند به آنچه عمل می کنید آگاه است.
آیه های 126 و 127 سوره ی نحل: اگر به مقتضای حقوقی خواستید کیفر عادلانه بدهید باید در حد مقابله به مثل باشد و اگر صبر کرده، گذشتید ، بهتر است و تو ای پیامبر صبر پیشه کن...
به تجربه ثابت شده است که سیاستمدارانِ صاحب قدرت و صاحبانِ مال و ثروت آخرین نفراتی بر روی کره ی زمین هستند که به نصیحتی گوش می کنند. قدرت و ثروت تیز آبی است که به سرعت انسان را در خود حل می کند تاجائیکه همسر و فرزندان نیز آنها را نمی شناسند تا چه رسد به دوست و رفیق و کسانیکه یه قیامت باور قلبی دارندبایدبدانندکه هیچکس ورز و گرفتاری دیگری را نمی تواند قبول کند و در دست هر کس فقط نامه ی اعمال خود اوست لذا نباید هیچگاه فراموش کنیم که تمامی عذرهای دنیوی در قیامت مسموع نخواهد بود. پس برای جلوگیری از فاجعه ی بزرگ باید تن به مکانیسمهای نظارتی داد و پذیرای نقد و انتقاد شد .وبه این حق شرعی وقانونی گردن نهاد.