راه ورسم مسلمانی(7)

ایمان به انبیاء 

بعثت انبیاء مسئله ای تاریخی است که به صورت تواتر وجود آنان اثبات شده است . همانگونه که امروز ما می دانیم که در تاریخ شخصیتی به نام سقراط و ارسطو و سعدی و حافظ وجود داشته است، انبیاء الهی نیز شخصیت های تاریخی بودند که در مقطعی از زمان ظهور کردند . اما متکلمان فصلی از اندیشه اسلامی را صرف ضرورت بعثت انبیاء نموده اند . شخصا معتقدم وقتی وجود پیامبری از لحاظ تاریخی ثابت است ، صحت مدعای او نیز با مضمون و محتوای پیام و نقش تاریخی آن می بایست سنجیده شود و انسان مومن که به خداوند ایمان دارد به انبیاء الهی و کتاب های آسمانی نیز باور قلبی دارد . اگرچه تلاش های متکلمین مبارک و مشکور است ولی الزاماً راهی به سوی باور قلبی ایجاد نمی کند .آنهااستدلال می کنندکه یکی از دلایل ضرورت وجود انبیاء نقش واسطه بین خالق و مخلوق است . دلیل دیگر اتمام حجت بر بندگان است یا اینکه زمین هیچ گاه خالی از حجت نیست . البته بعضی از متاخرین نیز از تجربه نبوی ، مفهوم وحی و امثال آن سخن گفته اند . اما فی الجمله انبیاء شخصیت های تاریخی با رسالت الهی بودند که همه آنان اصول مشترکی مانند دعوت به توحید و باورمندی به آخرت و اصلاح امور اخلاقی و اجتماعی را پی گیری می کردند . ارتباط خداوند با آنان وحی است که در مفهوم یهودی و مسیحی و اسلامی آن با هم متفاوت است .یکی از راه های اثبات انبیاء معجزه است . ادعای اعجاز پیامبران و ناتوانی انسانها از آوردن نمونه های مشابه در هر عصر بعثت متفاوت بوده است . آخرین معجزه ی ختم نبوت پیامبراسلام  قرآن است و پیامبر معجزه دیگری نداشت و این معجزه نیز از همه معجزات انبیاء گذشته متفاوت است . معجزاه ی که تا امروز و قیام قیامت زنده است . 

خداوند داستان انبیاء را در قرآن در سه سطح مطرج نموده است . 

سطح اول ، اوایل بعثت پیامبر تا قبل از مرز بندی پیامبر با بتهای عرب که رفتار اعراب قریش در مقابل پیامبر و اصحاب هنوز وارد فاز برخوردعلنی وخشن نشده بود . 

سطح دوم ، پس از حمله پیامبر به بت های اعراب که موضعگیری کفار قریش با پیامبر و مومنین را وارد فاز درگیری و خشونت کرد . این دو سطح ازتاریخ انبیا در آیات سوره های مکی قرآن  باتفاوتهایی درنحوه بیان مطرح شده است. مخاطب اصلی دراین دو مرحله کفارقریش ودرراستای برهان وحجتی بردعوت محمدی  ست. 

سطح سوم ، داستان های انبیاء در سوره های مدنی قرآن پس از هجرت پیامبر به مدینه است که بیشترین تقابل پیامبر با اهل کتاب خصوصاً قوم یهود بود . اکثریت داستانهای انبیاء متناسب با معهود ذهنی مردم عرب عصر پیامبر است . هدف بیان قصه ی انبیاء درقرآن در راستای اقامه برهان و دلیل بر حقانیت دعوت محمدی ( ص ) است . لذا قصد قرآن بیان روائی و تاریخی قصه ها نیست و به صورت گزینشی در راستای هدف هدایت الهی آنهارابرپیامبرنازل کرده است . تنها سوره مکی که به تفصیل بیشتر و به ترتیب زمانی تاریخ مقدس انبیا را مطرح نموده  سوره اعراف است که شامل تاریخ انبیاء بنی اسرائیل و تاریخ انبیاء اعراب است که درتورات ازآنهااسمی نیامده است.

راه و رسم مسلمانی ( 6 )

ایمان به فرشتگان

فعل خداوند عامل خلق هستی است ودر یک لحظه است . آیه 50 سوره قمر می فرماید : « و ما امرنا الا واحده کلمح البصر » و فرمان ما در همه عالم یکی است و مانند چشم برهم زدن است و تحقق آن دائر مدار اراده الهی است .

آیه 117 سوره بقره می فرماید : « بدیع السموات و الارض و اذاقضی امراً فانما یقول له کن فیکون » او آفریننده آسمانها و زمین است و چون اراده آفریدن چیزی کند به محض آنکه بگوید موجود باش موجود خواهد شد .

پس هر چیز در هستی حتی اسباب و علل نیز تحت فرمان و فعل خداوندی است.کل هستی در خلقت و در تدبیر و در تداوم خود به او نیازمند است .

خداوند در قرآن از فرشتگانی نام می برد که هرکدام از سوی او مامور به انجام کاری  در عالم هستی هستند . در آیه 20 سوره انبیاء آمده است : « یسبحون الیل و النهار لایفترون » همه به شب و روز بی آنکه هیچ سستی کنند به تسبیح و ستایش او مشغولند . یا در آیه 6 سوره تحریم آمده است : « ... علیها ملائکه غلاظ شداد لایعصون الله ما امرهم و یفعلون مایومرون » ... و بر آن دوزخ فرشتگانی بسیار دل سخت مامورند که هرگز نافرمانی خدا را ( در اجرای قهر و غضب حق ) نخواهند کرد و آن چه به آنها حکم شود ( فورا ) انجام دهند .

اما چهار فرشته که به تفصیل از آن سخن به میان آمده است عبارت اند از :

جبرئیل : که فرشته امین وحی است و مامور ابلاغ وحی از جانب خداوند به انبیاء است .

اسرافیل : که مسئول دمیدن در صور و میراندن و زنده کردن مردگان در روز قیامت است .

میکائیل : فرشته ای است که موکل ارزاق و باد و ابر است .

عزرائیل : یا همان ملک الموت که مسئول قبض ارواح انسانها در دنیاست و دستیارانی در این ماموریت با او همکارند .

اینها چهار فرشته از روسای ملائک هستند و هر مسلمانی به صورت اجمال ایمان به وجود آنها دارد . اما اینکه عدد آنها و وظائف و نحوه اجرای ماموریتشان چگونه است علمش نزد خداوند است .

از جمله فرشتگان که در مراجع اسلامی از آنها یادشده عبارتند از :

نکیر و منکر : که مسئول سوال از میت در قبر هستند .

رضوان : که خزانه دار بهشت است

مالک : که خزانه دار جهنم است

حمله العرش : که چهار فرشته هستند که در روز قیامت هشت فرشته می شوند

الحفظه : موکلین حفظ و نگهداری بَشر هستند . در آیه 11 سوره رعد به آنها و وظیفه حفظ و نگهداری توسط آنان  اشاره شده است .

الکاتبون : فرشتگانی که وظیفه کتابت تمامی اعمال و رفتار انسانها بر عهده آنهاست . در آیات 10-11-12 سوره الانفطار آمده است :

« و ان علیکم لحافظین ، کراما کاتبین ، یعلمون ما تفعلون » البته نگهبانها بر مراقبت احوال شما مامورند که آنها نویسندگان اعمال شما و فرشته مقرب خدایند شما هر چه کنید همه را می دانند .

در این آیات فرشتگان حفظه و کاتب یکی شمرده شده اند و خداوند داناست

خداوند در آیه 12 سوره انفال بیان می کند که فرشتگان در غزوه بدر در جبهه مسلمانان بودند و رعب و وحشت را در قلب دشمنان اسلام وارد کردند .

طائفه دیگری از مخلوقات خداوند « جن » است که در قرآن بارها از آنها نام برده شده است . در سوره ناس آمده است : « ... الذی یوسوس فی صدورالناس من الجنه و الناس » پس یکی از ابعاد ایمان مسلمان ایمان به فرشتگان و مخلوقاتی از این نوع است که قرآن به آن اشاره کرده است .

راه و رسم مسلمانی ( 5 )

اسماء و صفات الهی
رحمن و رحیم – خداوند جمیع مخلوقات را مشمول نعمت های خود نموده است و در این شمول بین مومن و کافر و بین بندگان خود و پرستندگان دیگر تفاوتی قائل نشده است و همه در درگاه او به فضل و نعمت او نیازمند هستند . در آیه 53 سوره نحل آمده است : « و ما بکم من نعمه الله فمن الله ... » و شما بندگان با آنکه هر نعمت که دارید همه از خداست .
و یا در آیه 34 سوره ابراهیم آمده است : « ...و ان تعدوانعمه الله لا تحصوها ... » اگر نعمت های بی انتهای خدا را بخواهید به شماره آورید هرگز حساب آن نتواند کرد .
المالک – خداوند مالک ملک و ملکوت است و در تصرف در ملک خود هرگونه که بخواهد انجام می دهد در آیه 26 سوره آل عمران آمده است : « قل اللهم مالک الملک توتی الملک من تشاء و تنزع الملک ممن تشاء و تعز من تشاء و تذل من تشاء بیدک الخیر انک علی کل شی قدیر » بگو ای پیغمبر بارخدایا ای پادشاه ملک هستی توهرکه راخواهی ملک وسلطنت بخشی و از هر که خواهی بگیری و به هرکه خواهی عزت و اقتدار بخشی و هر که را خواهی خوار گردانی هر خیر و نیکوئی به دست توست و تنها تو بر هر چیز تواناهستی .
القدوس – خداوند از هر عیب و نقصی منزه است و دارای صفات جمالیه و کمالیه است همچنین قدوس مبالغه در پاکی و برائت و تنزیه از صفات نقص و تغییرات حوادث و مشابهت با مخلوقین است .
السلام – خداوند از هر آفت و علت در ذات و صفات و افعال پاک و منزه است و بخشنده سلامتی به انسانهاست و مومنین را در بهشت و دارالسلام استقرار می بخشد . ممکن است سلام به معنی سلم و صلح نیز باشد .
همچنین خداوند مومن و مهیمن است . خداوند عزیز و جبار و متکبر است یعنی او متعال و عظیم است که نسبت دیگران با او نسبت عبودیت مطلق است .
الخالق الباری ء المصور : خداوند خالق و ایجاد کننده و تصویرگر هستی است . در آیات 1 و 2 سوره الاعلی آمده است : « سبح اسم ربک الاعلی الذی خلق فسوی » ای رسول ما به نام خدای خود که برتر از همه موجودات است به تسبیح مشغول باش . آن خدائی که عالم را خلق کرد و همه را به حد کمال رسانید . یا در آیه 102 سوره انعام آمده است : « ذلکم الله ربکم لا اله الا هو خالق کل شی ء فاعبدوه و هو علی کل شی ء وکیل » این است وصف پرودگار یکتای شما که جز او هیچ خدائی نیست و آفریننده ی هرچیز اوست پس او را پرستش کنید که نگهبان همه موجودات است . خداوند خود را به داشتن اسماء حُسنی ( نام های نیکو ) توصیف کرده است . در آیه 180 سوره اعراف آمده است : « ولله الاسماء الحسنی فادعوه بها و ذروالذین یلحدون فی اسمائه سیجزون ما کانوا یعملون » خدا را نام های نیکوست بدانها خدا را بخوانید و آنانکه در نامهای او کفر و عناد می ورزند به خود واگذارید که به زودی به کردار بدشان مجازات خواهند شد . ( ترجمه آیات – الهی قمشه ائی ) البته در بعضی از روایات تا نود و نه اسم و در بعضی از ادعیه تا هزار نام و صفت برای خداوند بیان شده است و مسلمان ضمن حفظ آنان و فهم معانی آن حتی المقدور به معنای آن عمل و خود را به آن متخلق سازد.