سعدی شیرازی آمال وآرزوهای خودازجامعه ایده آل رادربوستان ترسیم کرده است.اوتجربه وسرگذشت رفتگان رابیان وعبرتهای نهفته درآن رابرای مامی گشاید.به نظراوهرچیزی دراین هستی باخودنکته هاداردکه بایدرمزگشائی شود.گام اول راباخداوندبخشنده دستگیر شروع می کند.خدای اوعبوس ومنتقم وعذاب دهنده نیست ، بلکه دوستی مهربان ، غمخواروبخشنده وتکیه گاه بندگان وبسیاردوست داشتنی است.بنده اونیزنمی تواندانسانی ریاکارودروغگوومستبدومنافق باشد. به نظراو شب روراهزن "به ازفاسق پارساپیرهن" .بنده واقعی انسان تلاشگر،امیدوارودراوج توکل به خداونداست که ناامیدی دراوراه ندارد.سعدی چه زیبا ماهیت دنیاراتصویرمیکند،دنیادرنظر او کاروانگهی است که "یاران برفتندومابررهیم" ومانیزبه زودی به شهری غریب سفرخواهیم کرد،ایام ازدست رفته رافرایادمی آوریم ودریغ می خوریم که بی مابسی روزگارگل خواهدروییدونوبهارخواهدشگفت ،دوستان نیزبایکدیگرخواهندنشست ولی ازمااثری نخواهدبود.سعدی نخستین ومهمترین بخش بوستان رابه باب اول "درعدل وتدبیرورای " اختصاص داده است.جهان مطلوب ازنگاه اوباعدل وتدبیرورای بناگذاشته می شود.استقرارعدالت درتامین صلاح رعیت وپیشرفت حکومت متکی برپیوندبامردم است.
بروپاس درویش محتاج دار که شاه ازرعیت بودتاجدار
رعیت چوبیخندوسلطان درخت درخت ای پسر،باشدازبیخ سخت
مکن تاتوانی دل خلق ریش وگرمی کنی می کنی بیخ خویش
البته اگرچه جهان مطلوب سعدی به دادگری است ولی اودرمقایسه دائمی بین دادوظلم یادآوری می کندکه عدالت دشمنانی نیزدارد.
کسی زین میان گوی دولت ربود که دربندآسایش خلق بود
قدرت وحکومت همانندمطربی است که هرروزدرخانه ائی است،یادلبری که هربامدادشوهری داردوباکسی وفانمی ورزد.
نکویی کن امروزچون ده توراست که سال دگردیگری دهخداست
ازنظرسعدی جامعه مطلوب نیازمندخردمندان اهل بصیرت است که به وظیفه آگاهی بخشی ونصیحت به حاکم ومردم بپردازندودشواری کاروسختی راه مانع ازانجام مسئولیت آنان نشود.
به نزدمن آن کس نکوخواه تست که گویدفلان خاردرراه تست
به گمراه گفتن نکو می ر و ی گناهی تمام است وجرمی قوی
چه خوش گفت یک روزداروفروش شفابایدت داروی تلخ نوش
سعدی سیره خلفائ راشدین رامی پسندد.انصاف وحق پذیری به عنوان فضیلتی بزرگ دررفتارعلی ابن ابیطالب وعذرخواهی عمربن خطاب ازگدا رابه عنوان دونمونه مثال می آورد.بایادی ازاستاد دکتریوسفی