نردبان ملکوت 13

نماز و سجده
انسان مسجود فرشتگان است . در قرآن سوره ی حجر آیه 29 آمده است زمانیکه خداوند انسان را خلق کرد و از روح خود در او دمید فرشتگان او را سجده کردند . خداوند به فرشتگان گفت که می خواهد انسان را در زمین مقام خلافت الهی دهد و بر این بهترین مخلوق خود تبریک فرستاد.
اینکه خداوند در زمان خلقت انسان ملائکه را از کار خویش آگاه ساخت حاوی این نکته ی ظریف است که ادب بزرگان نسبت به افراد پیرامون خویش باید اینگونه باشد و بالاتر از آن خداوند اعتراض فرشتگان را استماع کرد و نقد آنان را مستدلاً پاسخ گفت و آنان را برحُسن کار خود اقناع ساخت تا جائیکه از میان مقربین الهی تنها شیطان بود که از سجده ی بر انسان استنکاف کرد و به رحمت الهی پشت کرد و تکبر ورزید . چنین مخلوقی که خداوند او را با قدرت ابداع بوجود آورد دارای کرامت ذاتی و فطری است .
نمازگزار وقتی به سجده می رود از لحاظ سمبلیک به هر آنچه موجود است پشت می کند و آنچه دیده می شود از نظر او پنهان می شود و این حالت جسمانی که در سجده ی او هست باید در باطن فعل او نیز تجلی کند. انسان ساجد در نماز خود غیر  خدا را پشت سر می نهد و چشم خود را بر هر چه موجود است می بندد در این حالت نمازگزار در اوج خلوت و تنهائی خود عالیترین نمونه ی عبادت و اطاعت را به نمایش می گذارد . تنها وضعیتی که رکوع و سجود با کرامت انسان ناسازگاری ندارد همین رکوع و سجودی است که در نماز و عبادت در مقابل پروردگار خود دارد  و هر رکوع و سجود دیگری در مقابل هر مخلوقی غیر از خداوند الحاد و شرک و حرام است . همانطور که امام (ع) فرموده اند: اگر انسانی در تمام عمرش یک بار سجده را به معنی واقعی خود انجام داده باشد زیان کار نخواهد بود . چنین نماز و سجده ای می تواند پله ایی برای صود به ملکوت باشد.

نردبان ملکوت 12

نماز و آداب ظاهری
در کتاب لطایف ا لطوایف اثر فخرالدین علی صفی قرن نهم ه. ق آمده است که مردی عرب به مسجد رسول (ص) وارد شد و دو رکعت نماز به جای آورد اما بسیار با شتاب خواند و در قرائت حمد و دیگر ذکرهای نماز قواعد تجوید و ترتیل را رعایت نکرد و این در حالی بود که امام سجاد (ع) وی را می نگریست . مرد عرب پس از سلام نماز دست به دعا برداشت و گفت: خدایا! مرا در بالاترین درجات بهشت جای ده و یک قصر زرین و چهار زیبا روی بهشتی عنایت فرما! امام فرمود: ای عرب! مَهریه ائی بسیار اندک و ناچیز آورده و نکاحی بزرگ آرزو کرده ای!
کسی که در زمین حاصلخیزی گندم بکارد و به موقع آبیاری کند و دفع آفات نماید و از خدا بخواهد که محصول خوبی برداشت کند چنین امیدواری را « رجاء» می گویند. ولی اگر بعد از کاشتن گندم در بعضی موارد آنرا آبیاری کند و بقیه را منتظر باران بماند  وآن مکان نیز منظقه ائی  بارانی باشد به چنین امیدی« اَمل» می گویند. اما اگر گندم را در زمینی بکارد که آب و هوای آن معمولاً با خشکسالی همراه است و منتظر باران بماند به چنین امیدی« اُمنیه » یا آرزو گفته می شود . اما اگر در زمینی جو بکارد و به آن رسیدگی نکند و امید گندم داشته باشد به چنین امیدواری حماقت و سفاهت گفته می شود . نماز گندمی است که در زمین حاصلخیز کاشته می شود ولی باید آنرا آبیاری کرد ، و به فضل الهی متوسل شد تا از یک دانه هفتصد دانه برداشت کنیم.
آبیاری گندم ِنمازبا رعایت آداب و ظواهر شرعی آنست. باید باور کنیم که هیچ چیز بدون اندیشه و ایمان و عمل در این جهان سبز نخواهد شد تا امید باروری آنرا داشته باشیم. نماز در خود نظم در زمان و انتخاب صحیح مکان و انجام مقدمات ضروری و لازم را نهفته دارد . پس برنامه ی کاملی برای سازندگی و تربیت و تعالی انسان است که نتیجه ی فردی و اجتماعی آن پرهیز از فحشاء و گناه و شکل گیری جامعه ی ارزشی و نزول برکات سماوی و رشد مادی و معنوی است . آداب ظاهری نماز شامل آداب طهارت و وضوء ، آداب قبله، آداب قرائت،آداب انتخاب مکان مناسب و اذان و اقامه و امثال آنست که با کمال شرمندگی معمولاً ما در رعایت دقیق آنها سستی می کنیم و مانند عرب داستان ذکر شده توقع خارج از عرف شرع و حقیقت طریقت از آن داریم . اگر نماز با همه ی آداب آن گذاشته شود نردبانی خواهد شد که ما را به ملکوت می رساند.  

نردبان ملکوت 11

نماز و مکان

در اسلام تمام زمین مسجد است و به جای آوردن نماز در هر مکانی که طاهر و مباح باشد جائز است.اقامه نماز در مساجد ،خصوصاً مسجد الحرام و مسجد النبی (ص) علاوه بر ثواب از جایگاه خاصی نزد خداوند برخوردار است . با اینکه تمام زمین نسبت به خداوند یکسان است ولی چرا  کعبه و مسجد خانه ی خدا است؟ زیرا خداوند با این مکانها همان معامله و برخوردی دارد که ما انسان ها با خانه ی خود داریم.این اماکن محل ملاقات خدا با بندگان و مجلس انس و زیارت خود قرار داده است.ما در این مکانها با او سخن و صحبت و راز و نیاز می کنیم . مسجد تشریفات دعوت خدا از بندگانش را رسمیت می بخشد، همچنین بندگان آداب مهمانی و تشریفات آنرا به جا می آورند، و این موضوع بر جنبه ی تربیتی مسئله ی اقامه ی نماز می افزاید . مومنین با حضور در مسجد از احوال همدیگر آگاهی می یابند و بستر مناسبی فراهم می شود تا مفهوم «امت» تحقق عینی یابد. مسجد محل عبادت و تفکر و تعلیم و تعلم و مدرسه ی تربیت اسلامی است.پرداختن به امور دنیوی از سیاست و اقتصاد و جشن و عزاء در مسجد مناسب نیست. در دنیای مدرن امروزی محل پرداختن به سیاست احزاب و انجمن های سیاسی و پرداختن به اموراقتصادی در تجارت خانه ها وبازاراست.و جشن و عروسی در باشگاهها و عزاء در امکان مخصوص به خود برگزارمی شود..بزرگداشت ایام الهی از جمله مولود نبی (ص) و ائمه (ع) و عاشورا از موارد استثنائی است زیرا در راستای امور اخروی است.از امام صادق (ع) روایت شده است:" هر گاه به در مسجدی رسیدی،پس بدان که تو آهنگ سلطانی بزرگ و ملکی عظیم نموده ائی که بر بساطش جز پاکیزه شدگان ،دیگری پاننهد و برای مجالست او جز صدیقان و راست کرداران رخصت داده نشود. آن گاه که بر بساط او قدم نهی، بدان که اگر اندک غفلتی از تو سر بزند در خطری عظیم و پرتگاهی سهمگین قرار گرفته ائی و ...» پس مساجد باید پاک، تمیز و آراسته و از هر نوع پلیدی دور باشد . مساجد نباید بر روی قبور یا در محل آرامگاه و گورستان باشد خصوصاً آنکه بعضی از علماء گذاردن نماز در این مکانها را حرام می دانند.بر هر مسلمانی رعایت آداب ظاهری مسجد واجب است.قلب مومن، مسجد باطن و خانه ی خداست . قلب مومن نیز باید از هر نوع آلودگی دنیوی پاک باشد .کبر و غرور، حسد و رذ ائل و آلودگیهای پست اخلاقی وروحی وروانی نبایددرآن جا گرفته باشد. مومنی که با قلب سلیم و آرامش درون به نماز می ایستد ، نماز او نردبانی است که او را به ملکوت می رساند.